آفت دهان و عفونت

به طور کلی آفت‌های مختلفی می‌توانند در اطراف دهان یا درون آن شکل بگیرند. برخی از این آفت‌ها دردناک  هستند، برخی دیگر چندش آورند و برخی هم ممکن است خود از علائم بیماری‌های جدی‌تری باشند. اگر آفت دهانتان تا ۱۰ روز از بین نرفت، به دندانپزشک مراجعه کنید. اگر احتمال می‌دهید آفت عفونت کرده، حتما به دندانپزشک مراجعه کنید تا از پیچیدگی‌های احتمالی بعدی جلوگیری کنید.


در زیر به برخی از آفت های متداول بافت نرم دهان و توصیه‌های انجمن دندانپزشکان آمریکا اشاره شده است:

    سوزش دهان: سندرم سوزش دهان، احساس سوزشی است که در نقاط مختلف دهان، زبان، لثه، کام دهان، داخل گونه‌ها، و حتی قسمت­های گلو قابل احساس است و ممکن است ماه­ها و حتی سال­ها ادامه داشته باشد.
    کاندیدیاز یا برفک: عفونت قارچی است که به دلیل رشد بیش از حد مخمرها، داخل دهان و یا گلو اتفاق می­افتد. علائم این عفونت عبارتند از: گلودرد، نقاط سفید روی زبان یا درون دهان، مشکل در بلعیدن غذا و ترک خوردن گوشه دهان.
    آفت ­دهانی: زخم­های آفتی معمولا به صورت مرکز سفید و زرد که اطرافشان قرمز است، دیده می­شوند. آنها ممکن است روی زبان، داخل گونه‌ها، روی لب‌ها، روی لثه و نقاط دیگر در دهان، به صورت تکی و یا در تعداد زیاد ایجاد شوند. آفت‌ها واگیردار نیستند.
    تب­خال: تب­خال نوعی بیماری ویروسی است که به شکل مجموعه‌ای از تاول‌های قرمز دردناک در بیرون دهان دیده می‌شود. این بیماری معمولا در اطراف لب‌ها رخ می‌دهد اما امکان مشاهده آن در زیر چانه و حتی زیر بینی نیز وجود دارد. این تاول‌ها به شدت واگیردار هستند و ممکن است از هم باز شده و عفونت درونشان به بیرون منتقل شود و به این ترتیب عفونت را گسترش دهند. این تاول‌ها به مرور خشک می‌شوند تا در نهایت بهبود یابند.
    لوکوپلاکی یا سفیدکژنه: این بیماری به صورت ناحیه‌ای سفید و یا طوسی رنگ در داخل گونه، روی زبان و یا در کف دهان دیده می‌شود. لوکوپلاکی معمولا دردناک و واگیردار نیست.
    سیالادنیت: این عفونت باکتریایی زمانی رخ می­دهد که وقفه ­ای در گردش بزاق از غددبزاقی به داخل دهان ایجاد می­شود. در این صورت غددبزاقی متورم و دردناک و سفت می‌شوند. در صورتی که عفونت گسترش پیدا کند ممکن است علائمی همچون تب و لرز و بی­قراری و ضعف تجربه شود.
    آبسه دندان: این حالت زمانی اتفاق می­افتد که در عصب دندان، عفونت باکتریایی وجود داشته باشد. علائم آبسه دندان، درد شدید در دندان و حساسیت به سردی و گرمی مواد غذایی، تب و تورم غدد لنفاوی است.

علت

    سوزش دهان: علت اصلی آن کاملا مشخص نیست اما برخی از عوامل ایجاد آن کمبود مواد مغذی، خشکی دهان، برفک دهانی، دیابت، تغییرات هورمونی، داروهای خاص و اضطراب یا افسردگی هستند.
    کاندیدیاز یا برفک: به دلیل وجود نوعی قارچ ایجاد شده و معمولا زمانی که سیستم ایمنی بدن ضعیف شده باشد، رخ می­دهد. برخی از داروها مانند داروهای استروئیدی یا داروهای بیماری سرطان ممکن است خطر ابتلا به این عفونت را افزایش دهند. آنتی بیوتیک‌ها نیز خطر ابتلا به این عفونت را افزایش می­دهند، زیرا می­توانند توازن طبیعی باکتری‌ها را در دهان تغییر دهند.
    آفت­ دهانی: علت دقیق آن ناشناخته است اما ضربه­ و آسیب به دهان و یا بافت نرم داخل دهان ممکن است از دلایل آن باشد. سایر علل احتمالی، حساسیت غذایی، غذاهای تند یا شور یا اسیدی، کمبود ویتامین B، تغییرات هورمونی و استرس هستند.
    تب­خال: تب­خال به دلیل وجود ویروس هرپس سیمپلکس HSV-1 ایجاد می­شود و به شدت واگیردار است. ابتلا به این ویروس در ابتدا با علائمی شبیه به سرماخوردگی و آنفلونزا همراه است و می‌تواند زخم‌های دردناکی را در دهان به وجود بیاورد. هیچ درمان قطعی­ برای ویروس هرپس سیمپلکس وجود ندارد. این ویروس ممکن است با تب، استرس، حساسیت، قاعدگی، خستگی و حتی در معرض نور خورشید قرارگرفتن، مجددا فعال ­شود.
    لوکوپلاکی یا سفیدکژنه: از دلایل ایجاد آن می‌توان به آزردگی­ های هنگام پرکردن، روکش و پروتزهای نامناسب اشاره کرد. علل دیگر لوکوپلاکی، مصرف دخانیات، HIV یا ایدز و ویروس اپستین بار هستند. گاهی اوقات لوکوپلاکی با سرطان دهان مرتبط است، پس در صورتی که متوجه چنین نواحی در دهان خود شدید، مهم است که به دندانپزشک مراجعه کنید. در صورتی که ناحیه مورد نظر، مشکوک باشد ممکن است دندانپزشک توصیه کند تا از آن ناحیه نمونه برداری (بیوپسی) انجام شود.

    سیالادنیت: عفونت باکتریایی غدد بزاقی است و می­تواند حاد و مزمن بوده و به دفعات زیاد ایجاد شود. چرک و عفونت ممکن است از طریق غدد بزاقی به دهان منتقل شود. این عفونت اغلب در غده پاروتید ایجاد می‌شود.
    آبسه ­دندان: آبسه دندان زمانی ایجاد می­شود که باکتری­ها به پالپ دندان، عصب و رگ­های خونی دندان حمله می­کنند به این صورت که باکتری بعد از ورود به پالپ به ریشه دندان گسترش می­یابد. این عفونت باکتریایی باعث درد، بوی بد دهان و تورم می‌شود؛ چون التهاب در فضای تنگی ایجاد می­شود، باعث می‌شود تا چرک و عفونت وارد پاکِتی در نوک ریشه شود.

پیشگیری

مراجعه منظم به دندانپزشک، احتمال تشخیص زودرس هرگونه زخم و عفونت مشکوک را افزایش می‌دهد. علاوه بر این سعی کنید علائم هر کدام از زخم‌های دهانی و مراقبت‌های لازم برای هر کدام را یاد بگیرید.
تشخیص

برای تشخیص این زخم­ها و مشکلات، دندانپزشک داخل دهان، زبان و غدد بزاقیتان را با دقت زیاد بررسی می­کند. باید به یاد داشت که اگرچه بسیاری از این زخم­ها و عفونت­ها بی ­خطر هستند، اما این شرایط در مورد همه آن‌ها صدق نمی‌کند. به همین دلیل هم مهم است که حتما مشکلات خود را با دندانپزشک در میان بگذارید.
درمان

    سوزش دهان: می‌توان داروهایی را برای کم کردن اثر علل ایجاد سندرم سوزش دهان تجویز کرد. در عین حال می­توان با پرهیز از نوشیدنی های الکلی، مصرف دخانیات و غذاها و نوشیدنی‌های تند و اسیدی و در نهایت، دوری از استرس، علائم ناشی از این بیماری را کاهش داد.
    کاندیدیاز یا برفک: این بیماری با داروهای ضدقارچ درمان می­شود. این بیماری بیشتر در بیماران مبتلا به ایدز یا پس از روش‌های درمانی سرطان، پیوند عضو، دیابت و کسانی که از دندان‌های مصنوعی استفاده می‌کنند دیده می­شود.
    آفت­ دهانی: این آفت‌ها معمولا تا حداکثر دو هفته به صورت خود به ­خود درمان می­شوند. اگر این آفت‌ها دردناک باشند، بی حس کننده‌های سطحی و دهان­شویه ­های ضد میکروبی می‌توانند درد را به صورت موقت از بین ببرند.
    تب­خال: تاول‌های این بیماری اکثرا تا یک هفته درمان می­شوند. بی حس کننده‌های سطحی بدون نسخه می‌توانند درد این تاول‌ها را کاهش دهند. دندانپزشک ممکن است برای شما داروهای ضد ویروس تجویز کند تا زمان التیام این تاول‌ها را کاهش دهد.
    لوکوپلاکی یا سفیدکژنه: درمان با شناسایی منبع آزردگی شروع می­شود. وقتی عامل ایجاد آزردگی از بین رفت (مثلا با صاف کردن سطح ناصاف یک دندان، تعمیر بریس‌های ارتودنسی یا پروتز‌ها و یا ترک مصرف دخانیات)، این نواحی به مرور از بین می‌روند.
    سیالادنیت: قدم­ اول در درمان این بیماری، آبرسانی است، سپس دندانپزشک با تجویز آنتی بیوتیک‌ها، باکتری‌ها را از بین می‌برد. درصورتی که نتیجه­ ای حاصل نشد، ممکن است لازم باشد با کمک جراحی، غده باز شده و به طور کامل خشک شود.
    آبسه­ دندان: عصب کشی عفونت را از بین برده و دندان را نجات می‌دهد. اما اگر دندانپزشک موفق به نجات دندان نشد، دندان را کشیده و آبسه را خارج می­کند، تا عفونت از بین برود. در ادامه برای بیمار آنتی بیوتیک تجویز می‌شود تا از عفونت باکتریایی جلوگیری شود.

 
بیماری های مرتبط

اگرچه بیشتر آفت های دهانی بی­خطر هستند و خیلی سریع درمان می­شوند اما برخی از آن‌ها جدی بوده و در موارد نادر، از علائم سرطان دهان هستند. به نواحی سفید و یا قرمز داخل دهان، توده ­هایی که شاید در دهانتان ایجاد شده­اند و یا ضخیم شدن بخشی از بافت نرم اطراف دهان توجه کنید. از دیگر علائم این نوع سرطان می‌توان به درد در زبان، لق شدن دندان‌ها، درد فک، مشکل در جویدن و بلعیدن غذا و حتی گلودرد اشاره کرد. سرطان دهان می­تواند در هر نقطه‌ای از دهان مانند لثه، لب‌ها، زبان، سقف دهان، کف دهان، بخش داخلی گونه‌ها و حتی گلو ایجاد شود.